Strony świata
Strony świata, kierunki świata, ściślej: główne kierunki geograficzne, kierunki główne – cztery główne kierunki wyznaczone na powierzchni kuli ziemskiej. Ich wyznaczenie związane jest z właściwościami ruchu obrotowego Ziemi. Odbywa się on wokół osi ziemskiej. Punkty przecięcia osi ziemskiej z powierzchnią Ziemi to bieguny geograficzne: północny i południowy. Połączone są półokręgami noszącymi nazwę południków, które wyznaczają kierunek północ—południe. Kierunek wzdłuż południka o zwrocie do północnego bieguna geograficznego to kierunek północny, zaś do południowego bieguna geograficznego – południowy. Natomiast punkty, gdzie pojawia się albo znika Słońce za horyzontem w dniu równonocy, wyznaczają kierunki: wschodni i zachodni.
Bliskie znaczeniowo są określenia: punkty horyzontu, kierunki geograficzne i strony świata. Zakres znaczeniowy pojęcia strona świata jest bliższy pierwszemu ogólnemu znaczeniu słowa stronazawierającemu w sobie pojęcie powierzchni. Określenie strona świata, zwłaszcza potocznie, jest rozumiane nie tyle jako precyzyjnie wyznaczony kierunek (linia ze zwrotem), lecz jako większa lub mniejsza część powierzchni widnokręgu, która jest bliska danemu kierunkowi bądź część powierzchni Ziemi zawarta między zbliżonymi kierunkami geograficznymi. Mówi się np. o wiatrach ze strony południowej, a nawet ze strony południowo-zachodniej. Takie pojęcie, o znaczeniu przestrzennym, jest również użyteczne, lecz powinno być rozróżniane z pojęciem zdefiniowanym na wstępie artykułu hasłowego. Stąd jednoznaczny termin kierunki geograficzne (stosowany już w podręcznikach do przyrody).
Wyróżnia w się cztery punkty główne horyzontu (zobacz: układ horyzontalny), zwane też punktami kardynalnymi:
- północ (N) – azymut 0° (lub 360°)
- wschód (E) – azymut 90°
- południe (S) – azymut 180°
- zachód (W) – azymut 270°
Kierunki zwrócone do punktów głównych horyzontu to kierunki główne, które posiadają odpowiednio te same (wyżej wymienione) wartości azymutu i oznaczenia międzynarodowe (skróty angielskie). Właściwe nazwy kierunków są przymiotnikowe, a skrócone – rzeczownikowe, np. kierunek północny, północ.
Cztery główne kierunki geograficzne przedstawiane są na mapie za pomocą róży kompasowej, której najdłuższe ramię oznacza kierunek północny. Wynika to z przyjętej konwencji, że północ znajduje się na górze mapy, południe na dole, wschód po prawej, a zachód po lewej (zobacz: orientacja mapy). Dawniej ze względów religijnych mapy orientowane były na wschód w kierunku Jerozolimy. Na mapach większych obszarów, szczególnie części świata, do wyznaczania kierunków należy się posługiwać nie tyle ramkami mapy, co równoleżnikami i południkami.
Wyróżnia się kierunki pośrednie pierwszego, drugiego i trzeciego stopnia. Kierunki pośrednie pierwszego stopnia to:
- północny wschód (NE) – azymut 45°
- południowy wschód (SE) – azymut 135°
- południowy zachód (SW) – azymut 225°
- północny zachód (NW) – azymut 315°
Pełny zestaw obejmuje 32 kierunki i powstał na podstawie skali rumbowej, która dzieli obwód koła na 32 rumby. Każdy rumb jest częścią obwodu równą 11°15' (11,25°).
Nr | skrót | nazwa angielska | nazwa polska | azymut (stopnie) |
---|---|---|---|---|
0 | N | north | północ | 0° |
1 | NbE | north by east | północ ku wschodowi | 11°15' |
2 | NNE | north north east | północny północny wschód | 22°30' |
3 | NEbN | north east by north | północny wschód ku północy | 33°45' |
4 | NE | north east | północny wschód | 45° |
5 | NEbE | north east by east | północny wschód ku wschodowi | 56°15' |
6 | ENE | east north east | wschodni północny wschód | 67°30' |
7 | EbN | east by north | wschód ku północy | 78°45' |
8 | E | east | wschód | 90° |
9 | EbS | east by south | wschód ku południowi | 101°15' |
10 | ESE | east south east | wschodni południowy wschód | 112°30' |
11 | SEbE | south east by east | południowy wschód ku wschodowi | 123°45' |
12 | SE | south east | południowy wschód | 135° |
13 | SEbS | south east by south | południowy wschód ku południowi | 146°15' |
14 | SSE | south south east | południowy południowy wschód | 157°30' |
15 | SbE | south by east | południe ku wschodowi | 168°45' |
16 | S | south | południe | 180° |
17 | SbW | south by west | południe ku zachodowi | 191°15' |
18 | SSW | south south west | południowy południowy zachód | 202°30' |
19 | SWbS | south west by south | południowy zachód ku południu | 213°45' |
20 | SW | south west | południowy zachód | 225° |
21 | SWbW | south west by west | południowy zachód ku zachodowi | 236°15' |
22 | WSW | west south west | zachodni południowy zachód | 247°30' |
23 | WbS | west by south | zachód ku południu | 258°45' |
24 | W | west | zachód | 270° |
25 | WbN | west by north | zachód ku północy | 281°15' |
26 | WNW | west north west | zachodni północny zachód | 292°30' |
27 | NWbW | north west by west | północny zachód ku zachodowi | 303°45' |
28 | NW | north west | północny zachód | 315° |
29 | NWbN | north west by north | północny zachód ku północy | 326°15' |
30 | NNW | north north west | północny północny zachód | 337°30' |
31 | NbW | north by west | północ ku zachodowi | 348°45' |
32 | N | north | północ | 360° |
Oprócz wyżej wymienionych określeń, stosowane są przez niektórych autorów polskich już od XIX wieku nazwy typu południo-zachód. Oba człony nazwy, jako należące do tej samej kategorii, mianowicie kierunków, są równorzędne, zatem połączone dywizem. Ponadto taki zapis jest bardziej ekonomiczny.
W nazwach kierunków pośrednich pierwszego stopnia człon północny bądź południowy musi być na pierwszym miejscu. Np.: południo-zachód, południowo-zachodni, a nie zachodnio-południowy.
Polskie skróty kierunków
- północny – pn.,
- południowy – pd.,
- wschodni – wsch.,
- zachodni – zach.;
- północno-wschodni – pn.-wsch.,
- północno-zachodni – pn.-zach.,
- południowo-wschodni – pd.-wsch.
- południowo-zachodni – pd.-zach.
Niektórzy kierunek (bądź punkt) północny i południowy oznaczają dłuższymi skrótami, odpowiednio: płn. i płd..
Źródło: Wikipedia