Strony świata

Strony świata, kierunki świata, ściślej: główne kierunki geograficzne, kierunki główne – cztery główne kierunki wyznaczone na powierzchni kuli ziemskiej. Ich wyznaczenie związane jest z właściwościami ruchu obrotowego Ziemi. Odbywa się on wokół osi ziemskiej. Punkty przecięcia osi ziemskiej z powierzchnią Ziemi to bieguny geograficzne: północny i południowy. Połączone są półokręgami noszącymi nazwę południków, które wyznaczają kierunek północ—południe. Kierunek wzdłuż południka o zwrocie do północnego bieguna geograficznego to kierunek północny, zaś do południowego bieguna geograficznego – południowy. Natomiast punkty, gdzie pojawia się albo znika Słońce za horyzontem w dniu równonocy, wyznaczają kierunki: wschodni i zachodni.

Bliskie znaczeniowo są określenia: punkty horyzontu, kierunki geograficzne i strony świata. Zakres znaczeniowy pojęcia strona świata jest bliższy pierwszemu ogólnemu znaczeniu słowa stronazawierającemu w sobie pojęcie powierzchni. Określenie strona świata, zwłaszcza potocznie, jest rozumiane nie tyle jako precyzyjnie wyznaczony kierunek (linia ze zwrotem), lecz jako większa lub mniejsza część powierzchni widnokręgu, która jest bliska danemu kierunkowi bądź część powierzchni Ziemi zawarta między zbliżonymi kierunkami geograficznymi. Mówi się np. o wiatrach ze strony południowej, a nawet ze strony południowo-zachodniej. Takie pojęcie, o znaczeniu przestrzennym, jest również użyteczne, lecz powinno być rozróżniane z pojęciem zdefiniowanym na wstępie artykułu hasłowego. Stąd jednoznaczny termin kierunki geograficzne (stosowany już w podręcznikach do przyrody).

Wyróżnia w się cztery punkty główne horyzontu (zobacz: układ horyzontalny), zwane też punktami kardynalnymi:

• północ (N) – azymut 0° (lub 360°)
• wschód (E) – azymut 90°
• południe (S) – azymut 180°
• zachód (W) – azymut 270°

Kierunki zwrócone do punktów głównych horyzontu to kierunki główne, które posiadają odpowiednio te same (wyżej wymienione) wartości azymutu i oznaczenia międzynarodowe (skróty angielskie). Właściwe nazwy kierunków są przymiotnikowe, a skrócone – rzeczownikowe, np. kierunek północny, północ.

Cztery główne kierunki geograficzne przedstawiane są na mapie za pomocą róży kompasowej, której najdłuższe ramię oznacza kierunek północny. Wynika to z przyjętej konwencji, że północ znajduje się na górze mapy, południe na dole, wschód po prawej, a zachód po lewej (zobacz: orientacja mapy). Dawniej ze względów religijnych mapy orientowane były na wschód w kierunku Jerozolimy. Na mapach większych obszarów, szczególnie części świata, do wyznaczania kierunków należy się posługiwać nie tyle ramkami mapy, co równoleżnikami i południkami.

Wyróżnia się kierunki pośrednie pierwszego, drugiego i trzeciego stopnia. Kierunki pośrednie pierwszego stopnia to:

• północny wschód (NE) – azymut 45°
• południowy wschód (SE) – azymut 135°
• południowy zachód (SW) – azymut 225°
• północny zachód (NW) – azymut 315°

Pełny zestaw obejmuje 32 kierunki i powstał na podstawie skali rumbowej, która dzieli obwód koła na 32 rumby. Każdy rumb jest częścią obwodu równą 11°15' (11,25°).

Nr	skrót	nazwa angielska	nazwa polska	azymut (stopnie)
0	N	north	północ	0°
1	NbE	north by east	północ ku wschodowi	11°15'
2	NNE	north north east	północny północny wschód	22°30'
3	NEbN	north east by north	północny wschód ku północy	33°45'
4	NE	north east	północny wschód	45°
5	NEbE	north east by east	północny wschód ku wschodowi	56°15'
6	ENE	east north east	wschodni północny wschód	67°30'
7	EbN	east by north	wschód ku północy	78°45'
8	E	east	wschód	90°
9	EbS	east by south	wschód ku południowi	101°15'
10	ESE	east south east	wschodni południowy wschód	112°30'
11	SEbE	south east by east	południowy wschód ku wschodowi	123°45'
12	SE	south east	południowy wschód	135°
13	SEbS	south east by south	południowy wschód ku południowi	146°15'
14	SSE	south south east	południowy południowy wschód	157°30'
15	SbE	south by east	południe ku wschodowi	168°45'
16	S	south	południe	180°
17	SbW	south by west	południe ku zachodowi	191°15'
18	SSW	south south west	południowy południowy zachód	202°30'
19	SWbS	south west by south	południowy zachód ku południu	213°45'
20	SW	south west	południowy zachód	225°
21	SWbW	south west by west	południowy zachód ku zachodowi	236°15'
22	WSW	west south west	zachodni południowy zachód	247°30'
23	WbS	west by south	zachód ku południu	258°45'
24	W	west	zachód	270°
25	WbN	west by north	zachód ku północy	281°15'
26	WNW	west north west	zachodni północny zachód	292°30'
27	NWbW	north west by west	północny zachód ku zachodowi	303°45'
28	NW	north west	północny zachód	315°
29	NWbN	north west by north	północny zachód ku północy	326°15'
30	NNW	north north west	północny północny zachód	337°30'
31	NbW	north by west	północ ku zachodowi	348°45'
32	N	north	północ	360°

Oprócz wyżej wymienionych określeń, stosowane są przez niektórych autorów polskich już od XIX wieku nazwy typu południo-zachód. Oba człony nazwy, jako należące do tej samej kategorii, mianowicie kierunków, są równorzędne, zatem połączone dywizem. Ponadto taki zapis jest bardziej ekonomiczny.

W nazwach kierunków pośrednich pierwszego stopnia człon północny bądź południowy musi być na pierwszym miejscu. Np.: południo-zachód, południowo-zachodni, a nie zachodnio-południowy.

Polskie skróty kierunków

• północny – pn.,
• południowy – pd.,
• wschodni – wsch.,
• zachodni – zach.;
• północno-wschodni – pn.-wsch.,
• północno-zachodni – pn.-zach.,
• południowo-wschodni – pd.-wsch.
• południowo-zachodni – pd.-zach.

Niektórzy kierunek (bądź punkt) północny i południowy oznaczają dłuższymi skrótami, odpowiednio: płn. i płd..

Źródło: Wikipedia